Prof.dr. Syuzanna Harutyunyan

Winnaar Gouden Medaille 2016

Prof.dr. Syuzanna Harutyunyan

Er gaat niets boven Groningen! Men kan discussiëren of het Groningse landschap en de cultuur, die met deze slogan worden gepromoot, inderdaad bijzonder genoeg zijn voor een bezoek. Chemisch gezien, met name in jouw vakgebied, de organische chemie, echter…

De Groningse school voor organische chemie heeft zeker een niveau bereikt dat moeilijk te overtreffen is. Door andere scholen binnen Nederland, maar ook in het buitenland. Ik denk dat dit nu voor iedereen duidelijk is, en dit maakt Groningen zeker een plek om te bezoeken voor ambitieuze en talentvolle chemici.

Chemici zoals jijzelf. Je hebt Groningen twee keer bezocht tijdens je carrière. Eerst als postdoctoraal onderzoeker, van 2003 tot 2007. En opnieuw in 2010, toen je je huidige positie als Associate Professor opnam. Ik hoop dat deze prijs je overtuigt om in Nederland te blijven!

Je hebt tot nu toe een buitengewoon internationale carrière gehad. Voor je postdoc-positie in Groningen studeerde je farmacie en farmaceutische chemie in Yerevan, in Armenië. Vervolgens behaalde je een PhD in organische en organometaal-chemie bij professor Belokon, in Moskou. Van 2007 tot 2009 was je senior wetenschapper bij Janssen Pharmaceutica en sindsdien werk je aan het Stratingh Instituut voor Chemie in Groningen.

De kwaliteit en creativiteit van uw werk zijn op verschillende momenten erkend. U ontving in 2012 een VIDI-subsidie. En, indrukwekkend gezien de lijst van voormalige laureaten, ontving u in 2011 de Solvias Ligand Contest Prize. Eerdere laureaten omvatten enkele ware meesters in de katalyse en asymmetrische synthese, zoals John Hartwig, Eric Carreira en Bruce Lipshutz.

En ook Ben Feringa. In zijn nominatie benadrukte hij uw postdoctoraal werk. Hij schreef, en citeer ik: 'Een bijzonder spectaculair resultaat is het ontwerp en de synthese, onder leiding van Suyzanna, van een molecuul dat in staat is zich voort te bewegen over een oppervlak als het wordt geëxciteerd door elektronen, gepubliceerd in Nature'. Het molecuul dat we leerden kennen als de eerste moleculaire vierwieler!

U heeft uw excellentie in de organische chemie voortgezet in uw onafhankelijke carrière. Om deze reden, specifiek vanwege de creativiteit die u voortdurend toont in de organometaalchemie en asymmetrische katalyse, selecteerde het comité u als laureaat van de KNCV Gouden Medaille 2016. Dit was geen gemakkelijke taak, aangezien we niet minder dan veertien uitstekende kandidaten hadden.

U heeft baanbrekende methodologie ontwikkeld die enantioselectieve 1,2-addities aan enolizerebe carbonylverbindingen mogelijk maakt: een uitdaging die vóór uw werk niet met asymmetrische katalyse kon worden aangegaan. Hiermee hebt u ook aangetoond dat Cu(I)-gebaseerde katalysatoren, die op het gebied van asymmetrische katalyse alleen geschikt werden geacht voor 1,4-addities, in feite ook 1,2-addities kunnen uitvoeren. Uw meest recente werk, onlangs gepubliceerd in Science, betreft de combinatie van Lewis-zuren en Grignard-reagentia bij de synthese van chirale hetero-aromatische systemen. Verbindingen die voorheen moeilijk te bereiden waren vanwege intrinsiek unreactieve startmaterialen. Verbindingen die u nu kunt maken door een combinatie van reagentia die ik voorheen voor onmogelijk zou hebben gehouden. Verbindingen die uiteindelijk een impact kunnen hebben op de medicinale chemie, aangezien een algemene methodologie voor de synthese van chirale heterocyclen schaars is, terwijl dergelijke verbindingen grote beloften voor de ontdekking van medicijnen inhouden. En zo sluit u de cirkel: u verricht fundamentele organische en organometaalchemie op het hoogste niveau en bent tegelijkertijd op de hoogte van de behoeften en uitdagingen waarmee de farmaceutische wetenschappen te maken hebben!

Geachte Syuzanna, hiermee eindig ik. Mijn felicitaties, ook namens mijn collega-comitéleden Thom Palstra, Jan van Esch, Bert Weckhuysen, Albert Schenning, Titia Sixma en Albert Heck. Ik wens u veel succes in uw toekomstige carrière en hoop dat deze prijs u zal inspireren om baanbrekend onderzoek voort te zetten op het gebied van synthese en katalyse.

Herman Overkleeft, voorzitter
KNCV Gouden Medaille 2016 Comité